رهبر معظم انقلاب با اشاره به جایگاه علمی امام باقر(ع) فرمودند: درس‌های اخلاقی که من و شما در کتاب می‌خوانیم و درباره آن تعمق کافی نمی‌کنیم، دانه دانه توصیه‌های امام باقر به آن کسانی بود که باید مشکلات مبارزه را تحمل می‌کردند و پیش می رفتند.

امام باقر (ع) در اول رجب سال ۵۷ هجری در مدینه به دنیا آمد و لقب باقر، برگرفته از روایت جابر انصاری از پیامبر اکرم (ص) است که آن حضرت به جابر فرمود «تو مردی از (خاندان) مرا درک خواهی کرد که نامش، نام من و رفتار و کردارش، رفتار و کردار من است (یبْقَرُ العِلْمَ بَقْراَ) و دانش را تا ژرفایش می شکافد» و این حدیث نشان از مقام بلند علمی ایشان دارد.

عبدالله بن عطاء مکی یکی از دانشمندان و شخصیت های زمان امام باقر(ع) می گوید: هرگز دانشمندان را نزد کسی چنان حقیر و کوچک نیافتم که نزد امام باقر (ع)، حکم بن عتیبه که در چشم مردمان جایگاه علمی والایی داشت، در پیشگاه امام باقر چونان کودکی در برابر آموزگار بود.

شیخ مفید درباره جایگاه علمی آن حضرت در الارشاد می‌نویسد که بازماندگان صحابه و بزرگان تابعان و همچنین رؤسای فقهای مسلمانان از آن حضرت در مسائل دینی روایت کرده‌اند و امام باقر (ع)، اخبار پیشینیان و پیامبران را روایت می‌کرد. مردم نیز از آن حضرت در باب مغازی (جنگ های پیامبر) و سیره و سنّت رسول خدا (ص) حدیث می‌آموختند و در مناسک حجّ که از پیامبر نقل می‌کرد، بر او اعتماد داشتند و از ایشان تفسیر قرآن می‌نوشتند.

امام پنجم شاگردانی را تربیت کرد که هر کدام در مکتب امام باقر(ع) از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. ابان بن تغلب از شخصیت های علمی عصر خود بود که در علوم تفسیر، حدیث و فقه تسلط بسیاری داشت و امام باقر (ع) به او فرمود: در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوی بده، زیرا دوست دارم مردم چون تویی را در میان شیعیان ما ببینند.

زرارة بن اعین در علم قرائت قرآن، فقه، کلام، شعر و ادب عرب بهره ای گسترده داشت و نشانه های فضیلت و دینداری در او آشکار بود یا محمد بن مسلم یکی از فقیهان اهل بیت و از یاران راستین امام باقر و امام صادق علیهما السلام بود. او اهل کوفه بود و برای بهره گرفتن از دانش بیکران امام باقر (ع) به مدینه آمد و چهار سال در مدینه ماند. بُرَید بن معاویه، ابوبصیر اسدی و فُضَیل بن یسار از دیگر شاگردان امام باقر (ع) بودند که لقب فضیل، فقیه شیعه است و تمامی رجال شناسان شیعه بر وثوق، علم و دانش او تاکید دارند.

علاوه بر چنین جایگاهی، امام محمدباقر(ع) همواره تلاش می کردند تا با تربیت شاگردان و گسترش دانش خود در دوران خفقان حکومت های ظالم آن زمان، مقدمات تشکیل حکومت اسلامی را فراهم کنند. رهبر معظم انقلاب در این زمینه فرمود: این بزرگوار در دوران ۲۰ سال امامت پُربار خود، دانشِ دین را گسترش داد، حکمت و درس قرآن و احکام را به همه جا رساند، داعیه‌ تشیّع را که داعیه‌ حکومت اسلامی و تشکیل ولایت علوی است به همه جا فرستاد و نفوذ داد، مردم زیادی را به خود متوجّه کرد، دشمنان خودش را سرشکسته و منکوب کرد، دوستان خودش را متشکّل کرد و سنگ بنایی در اسلام نهاد که مبنای بسیاری از کارهای بعدی و تلاش ها و فعّالیّت ها و خدمات عظیم و گران‌بهای بعدی بر همان سنگ زاویه قرار گرفت و زمینه را آماده کرد برای دوران امامت امام صادق (ع).

حضرت آیت الله خامنه ای که معتقدند زندگی ائمه را باید در یک دوران ۲۵۰ سال (دوران زندگی ائمه معصومین) مطالعه و بررسی کرد، درباره مبارزات امام باقر(ع) اظهار داشتند: این امام بزرگوار از سال ۹۵ تا سال ۱۱۴ هجری یعنی ۱۹ سال در میدان جهاد و مبارزه بود. امام باقر(ع) در دورانی بار مسئولیت را بر دوش می گرفت که عالم اسلام در زیر بار سنگین حکومت طاغوت یعنی خلفای جبار مروانی کمر خم کرده بود. لازم بود که جامعه اسلام و مخصوصا مبارزان و کسانی که دلشان در هوای حکومت اسلامی می تپید، سازماندهی و تشکیلات دهی کنند.

ایشان افزودند: لازم بود محوری این عناصر پراکنده را جمع کند. هم به آنها فکر و ایدئولوژی بدهد، هم آنها را با وضع سیاست دستگاه حاکم آشنا کند و هم عناصر بالقوه فعال را به میدان مبارزه بکشاند و همه این ها در زمانی انجام می گرفت که شدت اختناق و فشار هشام بن عبدالملک و بقیه خلفایی که در آن دوران به حکومت رسیدند، در حد اعلی بود. در یک چنین دوران سیاه و پرخفقانی اما باقر این بار مسئولیت را به دوش گرفت. ۱۹ سال مبارزه کرد. این ۱۹ سال را به برکت استعانت به خدا و صبر و خسته شدن و فدکارای ها را وظیفه شمردن، قدرت آن را پیدا کرد که ۱۹ سال این مبارزه بی امان و دشوار را ادامه بدهد. شیعیان را با خود به صحنه مبارزه بکشاند و دشمن را به ستوه بیاورد.

رهبر انقلاب افزودند: امام باقر در طول این مدت توانست وضع را به جایی برساند که شیعه فداکار با اخلاص بعد از رحلت امام باقر انتظار آن را داشت که در طول چند سال کوتاه، حکومت علوی و اسالمی سر کار بیاید. امام باقر در دو جبهه مبارزه کرد اولا در جبهه فکر و اندیشه اسلامی و تبیین قرآن و اسلام راستین، ثانیا در جبهه درگیری و برخورد سیاسی و این برای ما یک درس بزرگ است. درس های اخلاقی که من و شما در کتاب می خوانیم و درباره آن تعمق کافی نمی کنیم، دانه دانه توصیه های امام باقر به آن کسانی بود که باید مشکلات مبارزه را تحمل می کردند و پیش می رفتند.