گیفان نام روستایی است مرزی در بخش حصار و گرمخان از توابع شهرستان بجنورد. این روستا از دو قطعه پایین و بالا تشکیل شده است که در فاصله دو کیلومتری از یکدیگر قرار دارند. مختصات جغرافیایی این دو آبادی به شرح ذیل است:

گیفان پایین دارای طول ۵۷ درجه و ۴۶ دقیقه و عرض ۳۷ درجه و ۸۹ دقیقه و ارتفاع ۱۳۴۴ متر از سطح دریا و گیفان بالا دارای ۵۷ درجه و ۴۸ دقیقه و عرض ۳۷ درجه ۸۹ دقیقه و ارتفاع ۱۳۷۰ متر از سطح دریا می باشد که این دو از نظر موقعیت جغرافیایی به طور متوسط در 90 کیلومتری شمال شهر بجنورد واقع اند.

گیفان قدیمی‌ترین روستای تات‌نشین منطقه است. این روستا تا اوایل سال 1329 یکی از دهستانهای بخش باجگیران تابع شهرستان قوچان بود که به علت طول مسافتی که نسبت به باجگیران داشت از آن جدا شد و به شهرستان بجنورد پیوست.

در مورد وجه تسمیه گیفان، در میان برخی از اهالی این روستا مشهور است که رز و گیو دو برادر بودند. رز بنیانگذار آبادی راز و گیو بنیانگذار آبادی گیفان بود. می گویند وقتی گیو در سن جوانی دار فانی را وداع گفت و به اصطلاح فانی گردید نام گیفان ( گیوفان ) را روی آبادیی که وی بنا کرده بود گذاردند.

در مورد وجه تسمیه فوق باید گفت اولاً خاستگاهی عوامانه دارد ثانیاََ با واقعیتهای تاریخی ناسازگار است. اگر به استناد شاهنامه فردوسی نیز چنین وجه تسمیه ای نقل شده باشد این نام بهره ای از ویژگی های یک شخصیت افسانه ای هم ندارد. چون بر اساس افسانه های شاهنامه گیو برادری به نام رز نداشت؛ بلکه برادرش شخصی به نام بهرام بود که هر دو فرزندان گودرز بودند؛ و البته از آنجا که اهالی راز که خود را قومی مستقل و جدا از تاتهای این منطقه می دانند چنین تاریخچه ای را برای خود قبول ندارند و فی الواقع هم حق با آنهاست. چون دو قوم رازی و گیفانی از نظر نژادی هم سنخ نیستند؛ بخصوص از نظر تنه و اندام، جمجمه و ترکیب صورت، موی سر و پوست بدن تفاوت فاحشی با هم دارند. بنابراین وجه تسمیه فوق نمی تواند برای روستای گیفان معتبر باشد.

اما از نظر جاینام شناسی در کتاب تاریخ مشاهیر خراسان شمالی (ص 104) گیفان همان کوفن دانسته شده است که بر اساس کتاب احسن التقاسیم (ص 471) « رباطی است متعلق به ابیورد؛ که بارو دارد با چهار دروازه . گویند گرداگرد آن با خط منکسر یک فرسخ است. مسجدی بزرگ در گوشه آن است. در مسجد نیز یک آب انبار و دو برکه هست و کاریزی با آب گوارا نیز دارد». با وجود این، اگر آن طور که در این کتاب (ص516) آمده است فاصله کوفن تا نسا 25 فرسخ باشد و نسا هم در نزدیکی گیفان باشد، کوفن را نمی توان از نظر مکانی همان گیفان دانست؛ بلکه به گفته لسترنج در جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی( ص 420) رباط و رستاقی از ابیورد بوده که در شش فرسخی غرب آن قرار داشته است و همین کوفن است که امیر خراسان به نام عبدالله بن طاهر در زمان خلافت مأمون آن را بنا نهاد؛ جایی که به گفته سمعانی در الانساب (ج 11ص 176) محدثان و ادبا و فضلای زیادی از آنجا برخاسته اند.

بر اساس فرهنگ جغرافیای تاریخی ترکمنستان(ص417) اکنون ویرانه های رباط کوفن در محلی به نام سلطان دشت در جوار آرامگاهی مشهور به چغندرآباد در خاک ترکمنستان قرار دارد. بنابراین آبادی کوفن همان آبادی گیفان نیست.

اما در کتاب مسین دژ که اخیراً به چاپ رسیده است به ریشه های احتمالی واژه گیفان با عناوین کیفان، چیفان، چفان، چقان و جیفان اشاره شده است ولی کاربردشان از دوران حکومت ناصرالدین شاه عقب تر نرفته و وجه تسمیه آن نیز نامعلوم مانده است. در حالیکه در تاریخ بیهق (ص 346) که مربوط به اوایل نیمه دوم قرن ششم هجری است و به دوران حکومت سلطان سنجر در خراسان می رسد از «گیفان قوچان» یاد شده و تصریح شده است که آثار و خرابه های نساء در نزدیکی آن دیده می شود. بنابراین نامواژه گیفان قدیمی تر و اصیل تر از بقیه صورت های جیفان و چفان و ... است و مقدم داشتن صورتهای مختلف یاد شده بر نامواژه گیفان درست نیست.

اینکه گاهی در برخی از کتابها از آن به عنوان جیفان یاد می کنند به علت نبودن واج / g / در نظام آوایی زبان عربی است و شاید هم به استناد معجم البلدان (ج2 ص121) بر قیاس جیفان در یمامه تلفظ شده است که نام کوهی در عربستان است. اما اصل این واژه همان کوفن است که ریشه در فارسی باستان دارد.

از نظر تحولات آوایی٬ تغییر صورت واژگانی کوفن به گیفان طبق فرایندهای آوایی در زبانشناسی تاریخی کاملاً قاعده مند است. در باب تحولات آوایی آن می توان گفت که تبدیل صامت /k / به / g / مانند کرشاسب به گرشاسب و تبدیل مصوت / u/ به / i / مانند کوچه به کیچه و تبدیل مصوت / æ / به / ɑ/ مانند ترکمن به ترکمان از فارسی باستان و فارسی میانه به فارسی دری و فارسی امروز تداول بسیار داشته است.

اگرچه آبادی گیفان از نظر موقعیت جغرافیایی همان کوفن نیست و بررسی مختصات جغرافیایی کوفن که در تقویم البلدان آمده است و مقایسه آن با مختصات جغرافیایی گیفان، حکایت از متفاوت بودن این دو جاینام می کند ولی از نظر زبانشناسی، لفظ کوفن صورت نخستین و اولیه گیفان است. بر این اساس وجه تسمیه گیفان را باید در واژه کوفن جستجو کرد؛ درست مانند آبادی های کاستان و قهستان که صورت های دیگری از « کوهستان» با وجه تسمیه یکسان هستند ولی در مکانهای متفاوتی قرار دارند.

از نظر وجه اشتقاق نیز می توان گفت که کوفن از کلمه فارسی « کوپ » به معنای کوهستان گرفته شده است. این کلمه به همین معنا وارد زبان یونانی هم شده که یونانی ها هر منطقه کوهستانی را کوفن می گفتند. (جغرافیای تاریخی سیستان سفر با سفرنامه ها، ص ۳۳۱) . در لغتنامه دهخدا و فرهنگهای برهان قاطع و آنندراج کوپ به معنای کوه است و در زبانهای زند و پازند هم کوه را کوپ و در زبانهای پهلوی و ایرانی باستان کوف می گفتند و پسوند « َﻦ» ( نون ماقبل مفتوح) در پیوند با اسم ، نشانه نسبت بوده است ؛ مانند روزن ، هاون و دشمن . بنابراین گیفان یعنی جای کوهستانی ؛ و دلیل نامگذاری آن به گیفان یا کوفن همین ویژگی کوهستانی و سردسیر بودن آبادی است.