از مساجد تک خدماتی تا ...
دکتر محمد ابراهیم محمدی
به گزارش نسیم امروز، دکتر محمد ابراهیم محمدی به بهانه روز جهانی مسجد در مقاله ای با عنوان " از مساجد تک خدماتی تا مجموعه‌های فرهنگی"نوشت:
خیلی از مساجد مثل مدارس هستند ؛
خیلی از مدارس به زحمت صبح تا ظهر باز؛ و بعد چهار قفله میشوند تا فردا!
دو رور اخر هفته و بیش از سه ماه تابستان هم که پرنده ای در آن پر نمی زند!
بی آنکه یک محاسبه سر انگشتی شود که ؛ مدرسه با تجهیزات و تاسیسات و...چه سرمایه عظیم خواب اقتصادی و فرهنگی است و این پرسش که چرا ما حد اقل های استفاده را از آن می بریم !
اگر مدرسه ملک شخصی مدیران ومتولیان میبود ؛ باز هم سقف بهره وری از آن همین بود؟
مساجد هم وضع بهتری ندارند !
خیلی از مساجد ؛ که وضعیت بهتری ندارند ؛ به زحمت ! در اوقات شرعی ظهر ومغرب آغوش خود را به روی مومنان می گشایند و به سرعت بسته میشوند تا وعده بعد !
مساجد نیز مثل مدارس برغم امکان ارایه خدمات جذاب ،جدید و متنوع ؛ تک خدمتی شده اند ! فقط نماز .
دریغ از خدمات متنوع و مختلف ،فرصت سازیها وظرفیت گشایی ها !
البته برخی از مساجد مثل برخی از مدارس از این قاعده مستثنی هستند و کوشیده اند تغییر و تحولی به نفع مخاطب بخود بدهند اما سخن ما قاطبه وغالب مساجد است !
در قدیم که مساجد این اندازه به لحاظ مبلمان و فضا سازی ؛ گیرا و جذاب نبودند و جمعیت و زمینه خدمات محدود بود ؛ احتیاج و رفت وشد به مسجد بیش از امروز بود؛ بسیاری از امور آموزشی ،تربیتی ،داوری ،قرض الحسنه، امور خیریه ،حلقه های علمی ،مشاوره ها و .... در مسجد انجام می گرفت.
دلیل اقبال مردم به مساجد
آن سالها مردم دوست می داشتند همسایه مسجد و دسترسی ایشان به آن زود و آسان باشند !
اما این سالها آنقدر برخی مساجد لخت و کم خدمات و ناگیرا شده اند ؛ که برخی از مومنین از خیر همسایگی و حتی نماز سرد و کم سوی در آن گذشته در خانه با اهل و عیال اقامه جماعت می کنند !
در ایامی که به اقتضای تبلیغات انتخاباتی مجلس به روستاها و شهرستانها می رفتم به عمق این مظلومیت و ضعف کارکرد پی می بردم و افسوس میخوردم !
مساجد شکیل و با ظرفیت های بالقوه را وقتی با معدود مامومین پیر وسالخورده می دیدم برای این دست مدیریت ها متاسف میشدم !
امروز بر خلاف گذشته های نه چندان دور مساجد بغایت شکیل و زیبا شده اند ؛ اما نماز گزاران آن برغم زیادی جمعیت به کاهش گذاشته است !
علت تامه لزوما مسائل حاشیه ای چون سیاسی و اقتصادی نیست هرچند بی تاثیر نیست؛ بلکه عوامل مهم وموثر آن کاهش خدمات و کارکرد ،ضعف مدیریت ، کم حوصلگی ،تنگ نظری ، کار نابلدی هیئت امنای مساجد و...است .
به نظرم برای فعال شدن ، برون رفت از این وضعیت وباز گشت به دوران شکوه و شوکت اجتماعی مساجد لازم است در چند نکته وزمینه ملاحظاتی شود:
دانایی و توانایی امام مسجد؟
یکی از مهمترین عوامل جذابیت مسجد؛ روحانی وامام مسجد است ؛ هر مسجدی که امام جماعت آن عالم،باسواد و برخوردار از مهارتهای ارتباطی و اخلاقی است ؛ نمازهای آن پر جمعیت و رفت و آمد در آن بیشتر و برنامه ها جذاب و فراگیر است !
باید برای فعال سازی عنصر مهم امام جماعت را به لحاظ شایستگی و صلاحیت های حرفه ای ارتقای مهارت داد.
امام جماعت باید دوره مدیریت فرهنگی مسجد را دیده باشد و لازم است حوزه های علمیه وحتی اوقاف ودانشگاه های الهیات برای این مسئولیت پر ماموریت دوره و تخصص و گرایش های لازم را تعریف بکنند
تاسیس دوره های پودمانی ،تخصصی ومهارتی برای روحانی مسجد و ارایه سرفصلهای مرتبط با ماموریت یک ضرورت است .
باید در این دوره های مهارتهای گوناگون مرتبط کار بردی در زمینه های فرهنگی ، اقتصادی ،اجتماعی تا مهارت قرائت و...آموزش داده شود .
چقدر خوب میشود امامان مساجد از قرائت جذاب ،لحن خوب و صدا وتجوید گیرا در نماز برخوردار شوند
روحانی وامام مسجد به اقتضای جایگاه منطقه‌ای ،موقعیتی و ... باید دارای تجربه و تخصص باشد.
روحانی یک مسجد باید ضمن اطلاعات عمومی وصنفی از دانش های مختلف آگاهی داشته باشد که مهمترین آن مدیریت فرهنگی و مذهبی است.
مهارت های پنجگانه امام مسجد!
چند سال پیش و پس از بازدید های که از دهها شهر و روستای بجنورد داشتم به دوستان حوزه علمیه خراسان شمالی پیشنهاد دادم برای روحانیون مستقر مهارت های پنجگانه را آموزش بدهند :
مهارت ارتباط وتعامل،
مهارت رسانه
،مهارت مستند سازی و گزارش نویسی
،مهارت کارآفرینی
، مهارت مشاوره ومداخله و...از این جمله است .
روحانیون؛ برای جذب ، همراهی،تاثیر و نتیجه بخشی جامعه مخاطبانی وبخصوص نوجوانان و جوانان به این مهارت ها نیازمندند.
البته لازم است روحانیون در کنار زی طلبگی وسادگی وفروتنی؛ الگوی عملی یک مومن فعال ،باسواد ،اجتماعی ،مطلع ،ملتزم به ارزشها وحتی تمیزی ،نظافت ،معطر بودن،ارایش و...باشند.
روحانیونی که در بازدید های میدانی من موفق بودند در کنار فضایل اخلاقی و دانش وارتباطات؛ اهل ورزش و معنویت بودند؛ اینها بگونه ای در جذب مخاطبان جوان و نوجوان موفق بودند که اهالی از مهاجرت احتمالی آنها در آینده ابراز نگرانی می‌کردند !
اقتصاد مسجد
مساجد باید مثل گذشته دارای بنیه مالی پایدار باشند .ضعف مالی ونداشتن منابع پایدار قدرت را در تنوع وکیفیت بخشی از مساجد می گیرد ؛ چه مانعی دارد تا مساجد برای تقویت وبهبود خدمات قدرت مالی داشته باشد؟
مساجد بزرگ و معروف که به دلیل فعالیت های خوب و موثری که ناشی از پشتوانه های فرهنگی بود؛ به سر زبانها افتادند وجمعیت زیادی را دور خود جمع کردند والبته برخی هنوز موفقند ؛ از منابع مالی و پشتوانه های اقتصادی خوبی برخوردارند .
مساجد برای اینکه نیازمند دولت نباشند و برنامه فرهنگی وتربیتی خود را فارغ از جریانات سیاسی جاری دنبال و ماموریت فرهنگی و مذهبی واجتماعی خود را پی بگیرند ؛ باید پشتوانه پایدار مالی داشته باشند .
« وقف » و«نذر» به مسجد و یا برنامه های آن و نیز ایجاد تأسیسات خدماتی واقتصادی می تواند بخشی از این اقدامات باشد .
جذب خادمیاران مساجد
طیف جوان بهتر می تواند زبان ونیاز مخاطبان را درک ودریافت بکند .برای همین واگذاری امور مساجد به جوانان پخته وعلاقمند می تواند زمینه را برای مشارکت بیشتر فراهم کند .
جوان بهتر می تواند ارتباطی قرار کند، وقت بگذارد ، مشورت بگیرد و اعتماد سازی کند .
بهتر است با اشراف و همراهی مدیریت و موارد اجرایی و خدماتی مسجد به طیف جوان
علاقمند سپرده وبه ایشان اعتماد شود.
بها دادن به خدمت در مسجد و تکریم واحترام خادمان جوان مسجد نقش بسزایی در توفیقات مسجد دارد.
یکی از اقدامات خوب وموثر در فعال سازی وتوسعه خدمات مساجد جذب خادمیاران مسجد و اموزش واستفاده از انها در بخش های مختلف خدماتی آن است .
اجرای درست این طرح فرصت خوبی را برای دست ورزی جوانان وبخصوص دانش اموزان در خدمات عمومی ، مذهبی واجتماعی است .
مساجد وظرفیت های جدید
خیلی از مساجد با کمی تغییر کار بری در بناهای حاشیه ای می توانند فرصت های خوبی برای جذب مخاطبان و تولید دارایی باشند.
کتابخانه ،درمانگاه ،سالن های ورزشی ، رستوران و مواردی از این دست وقتی به نماز گزاران باتخفیف ارایه خدمات نماید می تواند زمینه را برای جذب کمک های مادی و معنوی فراهم نماید.
باید فضا سازی های پیرامونی مساجد زمینه حضور و گپ وگعده مومنین باشد.
اجرا و ارایه این دست خدمات کمک می کند تا مساجد از قدرت خدمات دهی بیشتر برخوردار شود.
تنوع و توسعه خدمات جانبی مسجد محدود به چند مورد نیست ؛بلکه زمینه های دیگر ی همچون صندوق های قرض الحسنه ، مسابقات هنری وورزشی ،کار گاه آموزش مهارت ها فردی ،خانوادگی و اجتماعی ، کارگاه های هنری ، اقتصادی ، کار آفرینی و...می تواند در بسته خدمات مساجد باشد .
باید برنامه ریزی ها بگونه ای باشد تا شوق همسایگی بامسحد بیشتر و قیمت منازل مسکونی جوار مسجد بیشتر شود.
باید تلاش شود تا مثل زمانهای گذشته همسایگی مسجد یک امتیاز باشد و مومنین تهجد ، نماز صبح و شامشان را در مسجد بخوانند!
مثلث خانه، مدرسه و مسجد
باید ارتباط نظام مندی بین خانه ،مدرسه ومسجد برقرار باشد وکمک شود این مثلث با هم فکری هم به نیازهای فرهنگی ، اجتماعی ، مهارتی و ... توجه وهمپوشانی نماید
ارتباط این سه نهاد باید مبتنی بر برنامه ، کنترل ، مراقبت ،بهبود و توسعه برنامه ها و فعالیت ها باشد .
باید بامراقبت و حساسیت و ارایه برنامه های رشد محور تلاش شود تا از همه ظرفیت ها براب تربیت نسلی مفید، موثر وکارامد استفاده گردد.
شورای مدرسه باید متشکل انجمن اولیا ، امام مسجد و مدیر مدرسه برای تأمین نیاز ، نظر و پاسخ به نیازها ی نوجوان وجوان باهمفکری و همکاری نمایند.
نظر دادن
از پر شدن تمامی موارد الزامی ستاره‌دار (*) اطمینان حاصل کنید. کد HTML مجاز نیست.
