اخبار برگریده
جمعه, 10 فروردين 1403 03:41

چهارشنبه, 03 آذر 1400 ساعت 08:53

وجه تسمیه «آخرداغ » بجنورد

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

دکتر حسن ستایش

دکتر حسن ستایش در مقاله ای به وجه تسمیه «آخرداغ » بجنورد پرداخته تاکید کرده است که مبنای این وجه تسمیه را باید تاریخ و باستان شناسی تأیید کند.

به گزارش نسیم امروز، در این مقاله آمده است:

آخرداغ نام کوهی در 13 کیلومتری شمال غربی بجنورد است . این کوه يکي از سردترين مناطق کوهستاني استان خراسان شمالي است که زمستانی زیبا و پوشیده از برف و تابستاني سرد و دلچسب دارد.

آخرداغ با مختصات جغرافيايي به طول ً12 ، ˚57 و عرض ً35 ، ˚ 37 دارای ۱۸۳۵ متر ارتفاع است که در جهت شمال غربي- جنوب شرقي کشیده شده و مشرف به دهستانهاي کسباير و مانه می باشد. (گيتاشناسي جلد 1 )

از نظر تاریخی گفته اند: این کوه به این دلیل به اسم « آخر » موسوم شده است که در دامنه شرقی آن آثاری از چند آخور به چشم می خورد و مشهور است که آخور اسبهای نادرشاه بوده است.

مبنای این وجه تسمیه را باید تاریخ و باستان شناسی تأیید کند که متأسفانه هر دو علم در این زمینه ساکت هستند و فعلاََ نمی توان در مورد صحت و سقم آن اظهار نظر کرد.

اما کتاب فرهنگ جغرافيايي ايران – خراسان آخرداغ را به معنای آخرین کوه توصیف کرده و در وجه تسمیه آن آورده است: « دلیلش این است که در جهت شمال و در جهت غرب تا ارتفاعات بيروني اتک و قره قلعه ( در اطراف درگز) هيچ پديده اي به جز سرزميني نسبتاً وسيع و کم ارتفاع و بريده بريده شده توسط ارتفاعات و فلات تکه تکه شده توسط دره ها به چشم نمي خورد. »

این وجه تسمیه چند اشکال اساسی دارد :

اولاً اینطور نیست که در جهت شمال و در جهت غرب بجنورد تا نواحی درگز با سرزمینی تماماً بدون کوه مواجه هستیم ؛ بلکه بر عکس کوههایی مانند می سی نو , کوپه داغ ، ناوه قزلقان ، بیگان و چندین کوه مرتفع دیگر به طور پراکنده در این منطقه وجود دارد و کوه آخرداغ آخرین کوه نیست.

ثانیاً فرض کنیم که آخرداغ آخرین کوه در یک رشته کوه باشد . یعنی دو انتهای این رشته به عنوان کوههای اول و آخر تعیین شده و آخرین کوه آخرداغ نامگذاری شده باشد ؛ سؤال این است که اولین کوه در این سلسله کجاست و چه نام دارد؟ و ملاک این تقدم و تأخر در این رشته کوهها چیست ؟ اساساً چرا اهالی ساکن در این منطقه که این کوه را نامگذاری کرده اند آن را آخرین کوه به حساب آورده اند نه اولین کوه ؟

ثالثاً آخرداغ فقط به جهت های شمال و غرب محدود نمی شود که در این موقعیت جغرافیایی ملاک تأخر قرار گرفته است. این کوه در مسیر شرق بی فاصله تا کوه باباموسی هم پیش می رود ؛ کوهی که با ارتفاع 1550 متر در پنج کیلومتری شمال بجنورد قرنهاست خودنمایی می کند. معلوم نیست چرا این عارضه طبیعی بزرگ را جزء کوه به حساب نیاورده بلکه سلسله این کوهها را در آخرداغ خاتمه داده اند.

برخی پاسخ می دهند : دلیلش این است که بابا موسی ارتفاع کمتری نسبت به آخرداغ دارد. اما این هم پاسخ قانع کننده ای نیست. زیرا در اصطلاح جغرافیای طبیعی به برجستگی های کمتر از 350 متر را تپه و بلند تر از آن را کوه می نامند و باباموسی با ارتفاع 1550 متر قطعاً از نظر جغرافیایی یک کوه محسوب می شود.

با این توضیحات، می بینیم که معنای آخرین کوه برای نام این عارضه طبیعی نمی تواند مبنای موجه و قابل قبولی باشد.

اما از منظر دیگر گفته می شود در نزدیکیهای قله این کوه چشمه ای هست که قرنهاست آبی سرد و گوارا، در عین حال بسیار اندک از آن جاری است . از قدیم الایام هر رهگذری که از راه مالروی مشرف بر آن می گذشت ، برای رفع خستگی در کنار آن می نشست و قدری از آن آب می خورد. به همین دلیل این چشمه را « آبخور» نام نهاده اند؛ یعنی جایی از رود یا نهر یا حوض که از آن آب توان برداشت و خورد ؛ لفظی که بعدها تحریف شده و به« آخُر» تبدیل گردید.

البته نامگذاری آخور فقط به این جاینام محدود نمی شود بلکه جاینامهای دیگری با همین نام نیز با تغییرات آوایی اندک در کشورمان وجود دارد که از نظر ریشه شناسی یک ریشه واحد دارند.

بنابر تعریف فرهنگ معین واژه « آخور» در دو معنی به کار می رود : 1- جایی طاقچه مانند و گود که معمولاً در دیوار طویله ، آغل و مانند آنها برای خوراک دادن به چهارپایان تعبیه می شود 2- حوضچه و آبشخور. چون در نامگذاری آبادیها احتمال توجه به عناصر طبیعی نسبت به دست سازه های بشر بیشتر بوده است تعریف دوم برای این واژه در جاینامها پذیرفتنی تر است.

از نظر ریشه شناسی واژه « آخور » برگرفته از واژه اوستایی avo-xwarona است و همچنین ریشه در arxvâ فارسی میانه دارد و آن هم به فارسی باستان برمی گردد ( فرهنگ ریشه شناسی زبان فارسی ).

قابل ذکر است هرچند فارسی زبانان از این کوه به عنوان کوه آخر یاد می کنند ولی در منابع جغرافیایی به صورت « آخرداغ » ثبت شده نه «کوه آخر» (نام فارسی) یا «چیا آخر» ( نام کرمانجی).

این نشان می دهد که کوه مورد بحث از سوی ترکها نامگذاری شده است و البته چنانکه گفتیم واژه « آخُر » یا « آخور » به معنای مشربه و آبخوری یک کلمه اصیل فارسی است که در این نامگذاری مورد استفاده قرار گرفته است.

Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to StumbleuponSubmit to TechnoratiSubmit to TwitterSubmit to LinkedIn

نظر دادن

از پر شدن تمامی موارد الزامی ستاره‌دار (*) اطمینان حاصل کنید. کد HTML مجاز نیست.


عناوین روزنامه‌های امروز




یادداشت؛ مقاله

گزارش تصویری









بامی1

بامی2




  • این تابستون برنامه هات جایزه داره