اخبار برگریده
جمعه, 10 فروردين 1403 10:42

دوشنبه, 28 آذر 1401 ساعت 08:25
  • .

نگاهی به وجه تسمیه دو روستای « قره قانلو» در منطقه بجنورد

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

به گزارش نسیم امروز، دکتر حسن ستایش در این مقاله به وجه تسمیه دو روستای « قره قانلو» در منطقه بجنورد پرداخته است.

به گزارش نسیم امروز، متن کامل این مقاله به این شرح است:

در منطقه بجنورد دو روستای همنام به نام « قره قانلو» وجود دارد که در دو دهستان متفاوت و دور از یکدیگر واقع اند . یکی از آنها جزء دهستان جرگلان است که با مختصات طول جغرافیایی 56 درجه و 73 دقیقه و عرض جغرافیایی 38 درجه و 25 دقیقه و ارتفاع 922 متر از سطح دریا و موقعیت طبیعی کوهستانی در 158 کیلومتری شمال شهر بجنورد قرار دارد.

قراقانلوی دیگر از توابع دهستان جیرانسو مانه و سملقان است که با مختصات طول جغرافیایی 56 درجه و 36 دقیقه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 80 دقیقه و ارتفاع 436 متر از سطح دریا و موقعیت طبیعی کوهستانی در 67 کیلومتری شمال غربی شهر آشخانه واقع است.

برای جاینام قره قانلو چند وجه تسمیه پیشنهاد شده است :

از نظر تاریخی گفته می شود این واژه تغییرآوایی یافته « قراقویونلو» است و آن نام طایفه ای از ایل ترکمن است که پس از تیمور نزدیک به یک سده ( ۷۸۷ -۸۷۴ قمری ) بر مناطقی از غرب و شمال غربی ایران فرمانروایی می‌کردند.

از آنجا که هیچ یک از اقوام این دو روستا نسبتی با طایفه قراقویونلو ندارند این وجه تسمیه نادرست می نماید. زیرا اهالی قره قانلوی جیرانسو از طایفه گوکلان هستند و قره قانلوی جرگلان از طایفه نخورلی .

از نظر جغرافیایی ، قره قان به معنای چشمه بزرگ یا نهر آب است . در اینجا « قره » به معنای بزرگ و « قان» که صورت دیگری از « خان » است به معنای چشمه می باشد. در این چهارچوب معنایی، قره قانلو یعنی طایفه منسوب به چنین پدیده آبی ؛ یا کسانی که در کنار یک نهر ساکن هستند. از این نظر، هیچ شواهد جغرافیایی دال بر رود باریک یا نهری خاص که موجب نامگذاری این دو روستا شود در این مناطق وجود ندارد.

از نظر زیست محیطی، برخی می گویند در این دو آبادی اختصاصاً گیاهی با بلندی تقریباً یک و نیم متر می روید که رگه هایی از مایع سیاه خون مانند در ساقه آن دیده می شود. این گیاه که در اوایل بهار می روید در میان ترکمن های منطقه به قره قان (خون سیاه) مشهور است و از این نظر قره قانلو به طایفه ای اطلاق می‌شود که در منطقه ای پر از گیاه قره قان زندگی می کند.

اگرچه در این اماکن ، از این نوع درختچه ها به وفور وجود داشته باشد ولی در روستای قره قانلو واقع در شهرستان میانه چنین گونه گیاهی به چشم نمی خورد تا دلیلی برای نامگذاری آن هم باشد که همنام این دو آبادی است. چون در جاینام شناسی، آبادی های همنام باید وجه تسمیه های یکسان داشته باشند.

همچنین قره قان ( قاراقان) در لغت ترکی به نوعي درخت كوهستاني به نام قیج نیز اطلاق می شود ( دیوان لغات الترک) که در بخشهای گرمسیری ایران می روید . این معنا از واژه قره قان نیز به دلیل شرایط اقلیمی خاص (سردسیر بودن) نمی تواند توجیه کننده نامگذاری روستاهای قره قانلو در این مناطق باشد.

قره قان که صورت دیگر آن «خرقان» نیز هست، نام ناحیه ای است که از شرق به بلوک زهرا، از غرب به خمسه ، از شمال به قزوین و از جنوب به همدان محدود است . به علاوه، دو روستا به نام قره قان بالا و پایین در استان کرمانشاه وجود دارد .با توجه به تعدد و پراکندگی جاینام قره قان، قره قانلو باید به کسی یا طایفه ای اطلاق شود که منسوب به این مکانهای جغرافیایی باشد که البته واضح است چنین انتسابی به اهالی ترکمن نشین دو روستای مورد نظر بعید می نماید. زیرا قدمت این دو روستا به بیش از یک قرن نمی رسد.

اما در ادبیات تاریخی گفته می شود که قره قان همان قره قاآن است ؛ به معنای خان یا حاکم بزرگ ( قاآن همان خان به زبان مغولی است). در حقیقت قره قان یا قره خان نام مؤسس نخستين دولت ترك پس از اسلام، يعني دولت قاراخانيه است که در قرون ١٠-١٢ در آسياي ميانه حکومت می کردند .

همچنین قره قان یا قره خان در نظام دولتي تركان مقام بلندپايه اي بوده است كه دارنده آن از طبقه عوام یا توده مردم به خانی و حکومت رسیده باشد (فرهنگ ترکی شاهمرسی، ص سی و یک) . در هر دو معنا نیز، شواهد تاریخی ترکمانان منطقه چنین ویژگی را برای این دو آبادی نشان نمی دهند .

اما قره قان یا قره خان نام برخي شخصيتهاي تاريخي واقعي و يا افسانه اي ترك بوده است، از جمله پدر اوغوزخان؛ که اغلب ترکان و ترکمانان به پاس افتخار و یادمان وی، به عنوان نام فرزندان ذکور خود انتخاب می کنند. به این معنا، قره قان اسم خاص یک شخص است نه لقب و مقامی که به سبب برخورداری از یک امتیاز قومی یا نژادی به کسی اطلاق گردد. بدیهی است اگر فردی با چنین نامی، بنیان گذار یک آبادی باشد معمولاً نام وی بر آن روستا اطلاق می گردد. این تحلیل را فیروز سیمین فر در کتاب خود تحت عنوان « نگاهی نوین به اسامی کهن در شهرستان میانه» در مورد وجه تسمیه قره قانلو از توابع این شهرستان به دست داده است.

بنابراین قره قانلو جاینامی است که از اجزای «قره» و «قان» و« لو» تشکیل شده است .قره در زبان ترکی به معنی بزرگ و « قان» به معنی « خان» است؛ و « لو» نیز یکی از پسوندهای صفت ساز در زبان ترکی است که معنای مالکیت و نسبت را می‌رساند. بنابراین قره قانلو به آبادی ای گفته می شود که منسوب به شخص یا طایفه ای به نام قره قان یا قره خان است. با این ریشه شناسی، دلیل نامگذاری قره خانبندی را هم می توان به دست آورد که یکی از روستاهای گرمخان شهرستان بجنورد است.

Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to StumbleuponSubmit to TechnoratiSubmit to TwitterSubmit to LinkedIn

نظر دادن

از پر شدن تمامی موارد الزامی ستاره‌دار (*) اطمینان حاصل کنید. کد HTML مجاز نیست.


عناوین روزنامه‌های امروز




یادداشت؛ مقاله

گزارش تصویری









بامی1

بامی2




  • این تابستون برنامه هات جایزه داره