در استان خراسان شمالی دو روستا به نام لنگر وجود دارد . این دو روستا علاوه بر اینکه تشابه اسمی دارند دارای امامزاده هستند (امامزاده محمدرضا و امامزاده قاسم ) که به فاصله ۶۷ کیلومتر از یکدیگر در یک استان واقع اند. با توجه به این شرایط ، بی تردید وجه تسمیه مشترک نیز دارند . این دو روستا عبارتند از:

1- روستای لنگر بجنورد؛ که از توابع دهستان بدرانلو بخش مرکزی شهرستان بجنورد به شمار می آید . این روستا با مختصات طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۲۴ ثانیه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۵۵ ثانیه و ارتفاع ۱۳۲۲ متر از سطح دریا با موقعیت کوهستانی در ۱۹ کیلومتری شمال غربی شهر بجنورد قرار دارد.

2- روستای لنگر سملقان ؛ که در دهستان قاضی بخش سملقان شهرستان مانه و سملقان با مختصات طول جغرافیایی ۵۶ درجه و ۸۰ ثانیه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۴۵ ثانیه و ارتفاع ۷۹۶ متر از سطح دریا و با موقعیت دشتی در ۱۸ کیلومتری غرب شهر آشخانه واقع است.

از نظر واژه شناسی ، واژه لنگر در زبان فارسی به آلت آهنی دلالت دارد که به طنابی دراز متصل است و چون خواهند کشتی را در جایی متوقف سازند آن را به آب اندازند؛ و آنگاه که خواهند کشتی را به حرکت آورند آن را از آب بر گیرند ( فرهنگ معین ). به این معنا گفته می شود که لنگر لفظ یونانی الاصل است . در زبان یونانی به لنگر agkyra می گویند و معرب آن انجر است؛ به همان معنای لنگر کشتی که در لاتین به صورت ancora و در زبانهای فرانسه و در انگلیسی به صورت anchor در آمده است ( فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی).

بر این اساس در بادی امر به نظر می رسد که هر دو جلگه بجنورد و سملقان در گذشته های دور، دریا بوده و کشتی ها در جاهایی لنگر می‌انداختند که اکنون لنگر نام دارد . اما واقعیت این است که فرضیه دریا بودن این دو جلگه برای هر دو روستای فوق، بویژه برای لنگر سملقان که در وسط دشت وسیعی قرار دارد امری محال به نظر می رسد و از این نظر واژه لنگر برای هر دو آبادی نمی تواند اسم با مسمّایی باشد.

ولی لنگر در زبان فارسی معانی دیگری هم دارد؛ از جمله به محل اجتماع و خوردن گاه صوفیان لنگر اطلاق می شود ؛ جایی که در آن همه روزه به فقیران طعام می دهند و نیز به مقبره و ضریح بزرگان که دور آن محجری از سنگ، چوب، خشت یا گل می کشیدند لنگر گفته اند ( لغتنامه دهخدا) . به این معنا ، طبق فرهنگ نظام این واژه در زبان سنسکریت در اصل « لان اگار » بوده است. لان به معنی دادن و بخشیدن است و اگار به معنی خانه و در مجموع لان اگار ( یا لنگر )به معنای خانه بخشش و خیرات می باشد. به همین دلیل در اصطلاح صوفیان ساکن در شبه قاره هند به آشپزخانه واقع در یک خانقاه لنگر گفته می شد و اساساً هر یک از خانقاههای بزرگ دارای لنگرخانه ای بود که مخارج آن از راه موقوفات و درآمدهای مختلف دیگر تأمین می گردید (تاریخ خانقاه ها در ایران ، ص ۱۱۱).

ادوارد براون محقق ایرانشناس در مورد لنگر می نویسد : لنگر یعنی خانقاه و صومعه و دیر قلندران و تارکان دنیا و راهبان پیروان محمد( ص). اما در مورد راهبان شرق دور و منطقه خراسان به معنای مرکز نهارخوری خانقاه است (همان) .

به همین دلیل می توان گفت که لنگر به معنای خانقاه است که صورت تحریف شده « خوان گاه» ( سفره خانه) یا « خوردن گاه » ( جای خوردن) می باشد (آنندراج). در واقع، لنگر در آغاز تاسیس خود، محلی بود برای سکونت و تغذیه درویشان مقیم و مسافر. یعنی مسافرخانه رایگانی بوده است که غذا و مکان مجانی در اختیار مسافران و غریبان و صوفیان قرار می‌داد و در آنجا از آنان پذیرایی می شد و این نکته نیز بدیهی است که وقتی کسی در جایی اقامت می‌کند به طور طبیعی به خوراک هم نیاز دارد و معمولاً صاحبخانه این کار را به عهده می‌گیرد. پس لنگر ناگزیر جایی بوده است که کسانی در آنجا سکنی گزیده و به آنها خوراک هم داده می شده است و این کار در طول زمان همچنان ادامه داشته و تکامل یافته است.

در مورد پیدایش و منشأ تاریخی لنگر گفته می شود: به موازات رواج و رونق خانقاهها و نظامات خانقاهی٬ مراکز دیگری هم وجود داشت که مورد استفاده صوفیان و دراویش قرار می گرفت و برخی از صوفیان برای رسیدن به هدف و آرمان خویش به تنهایی یا گروهی در مساجد و کنار مقابر و شکاف کوه ها و مراکز دیگر اقامت گزیده به عبادت و ریاضت می پرداختند.

همچنین مراکز دیگری تحت عنوان رباط٬ زاویه٬ دویره ٬ تکیه و غیره کانون‌های بودند که در آنها تمام یا برخی برنامه های خانقاهی و مسلک تصوف اجرا می‌…